بررسی سلامت هارد سرور – راهنمای کامل برای مدیران شبکه و کارشناسان آی‌تی

در دنیای زیرساخت‌های سازمانی، اطلاعات حکم طلا را دارد. تمام خدمات، داده‌ها و نرم‌افزارها روی سرورهایی اجرا می‌شوند که قلب تپنده‌ی آن‌ها هارد دیسک است. خرابی در این بخش حیاتی می‌تواند باعث خاموشی کسب‌وکار، از بین رفتن داده‌ها و خسارات سنگین شود. بررسی سلامت هارد سرور یکی از کارهایی است که باید به صورت منظم و دقیق انجام شود تا از بروز فجایع احتمالی جلوگیری گردد. این راهنما به شما کمک می‌کند تا از وضعیت دیسک‌های سرور خود باخبر شوید و با ابزارهای لازم، شرایط را پایش و مدیریت کنید.

چرا بررسی سلامت هارد سرور اهمیت دارد؟

وقتی صحبت از سرور به میان می‌آید، هیچ چیز به اندازه اطمینان از سلامت قطعات ذخیره‌سازی مهم نیست. سلامت هارد سرور به‌طور مستقیم با کارایی و امنیت اطلاعات در ارتباط است. دلایل زیر به خوبی نشان می‌دهد که چرا این بررسی باید به یک فعالیت دوره‌ای در سازمان‌ها تبدیل شود:

بررسی SMART و نقش آن در پیش‌بینی مشکلات هارد

SMART یا Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology ابزاری درونی است که در بیشتر هاردهای مدرن برای بررسی سلامت هارد سرور تعبیه شده است. این سیستم با جمع‌آوری داده‌های کلیدی از عملکرد هارد، به شما هشدارهایی از احتمال خرابی می‌دهد. مواردی که از طریق SMART قابل ردیابی هستند شامل:

1.    دما و تعداد دفعات روشن/خاموش شدن هارد:

هر بار روشن و خاموش شدن هارد، یک سیکل کاری محسوب می‌شود و تعداد زیاد این سیکل‌ها در مدت زمان کوتاه می‌تواند نشان‌دهنده استفاده غیرمعمول یا بارکاری سنگین باشد. همچنین، دمای هارد یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های سلامت آن است.

افزایش دما به‌ویژه در زمان‌های طولانی می‌تواند منجر به تخریب قطعات داخلی، کاهش عمر مفید و حتی خرابی کامل شود. SMART این شاخص‌ها را ثبت می‌کند تا در صورت بالا رفتن غیرعادی دما یا تعداد سیکل‌های کاری، هشدار لازم داده شود.

2.    تعداد خطاهای نوشتن و خواندن اطلاعات:

هنگام ذخیره‌سازی یا فراخوانی داده‌ها، هارد ممکن است به دلایل مختلفی مانند آسیب فیزیکی به دیسک، مشکلات هد خواندن/نوشتن، یا وجود بدسکتورها دچار خطا شود.

این خطاها به دو دسته تقسیم می‌شوند: قابل اصلاح (Correctable) و غیرقابل اصلاح (Uncorrectable). SMART این خطاها را ردیابی می‌کند و در صورت افزایش ناگهانی تعداد آن‌ها، نشانه‌ای از آغاز خرابی در نظر گرفته می‌شود. اگر هارد شما خطاهای مکرر در نوشتن یا خواندن داشته باشد، باید فوراً آن را بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید.

3.    سرعت چرخش دیسک و خطاهای مکانیکی:

در هاردهای مکانیکی (HDD)، سرعت چرخش دیسک معمولاً ثابت است (مثلاً ۷۲۰۰ دور در دقیقه)، و اگر این مقدار به دلایل فنی ناپایدار شود یا کاهش یابد، ممکن است عملکرد هارد دچار اختلال شود. مشکلات مکانیکی مانند خرابی موتور، لرزش غیرطبیعی یا اشکال در سیستم تعلیق هد نیز از مواردی هستند که SMART می‌تواند ثبت کند. بروز چنین خطاهایی معمولاً نشان‌دهنده آسیب فیزیکی به هارد است که نیازمند بررسی فوری و جایگزینی می‌باشد.

ابزارهای مانیتورینگ سلامت دیسک

برای اینکه وضعیت هارد را به شکل دقیق‌تری بررسی کنید، استفاده از ابزارهای مانیتورینگ توصیه می‌شود. این برنامه‌ها اطلاعات فنی و گرافیکی در اختیار شما قرار می‌دهند تا تصمیم‌گیری راحت‌تر شود.

1.    ابزارهای رایج در ویندوز:

2.    ابزارهای مناسب برای لینوکس:

نقش لاگ‌های سیستم در شناسایی اختلالات هارد

لاگ‌های سیستم در واقع نوعی گزارش‌گر بی‌صدا اما دقیق برای بررسی عملکرد سرور هستند که بسیاری از خطاها و هشدارهای مرتبط با سخت‌افزارها، به‌ویژه هارد دیسک، در آن‌ها ثبت می‌شود.

این گزارش‌ها که به‌صورت لحظه‌ای و خودکار توسط سیستم‌عامل تولید می‌شوند، می‌توانند نشانه‌های اولیه‌ای از مشکلاتی مثل بدسکتورها، خطاهای خواندن یا نوشتن اطلاعات، وقفه در دسترسی به دیسک، یا حتی قطعی موقت هارد را در اختیار مدیر شبکه قرار دهند.

در سیستم‌های لینوکسی، ابزارهایی مانند dmesg یا مشاهده مستقیم فایل‌های ثبت وقایع مانند /var/log/syslog این امکان را فراهم می‌کند تا با فیلتر کردن خروجی‌ها، خطاهای خاص مربوط به دیسک (مثلاً مرتبط با درایو sda) استخراج شوند.

دستور dmesg | grep -i error می‌تواند گزارشی سریع از پیام‌های خطای سیستمی نمایش دهد، در حالی که cat /var/log/syslog | grep sda بیشتر برای بررسی روندهای خاص و مشکلات مکرر در دیسک‌ها استفاده می‌شود. بررسی لاگ‌ها به‌خصوص در شرایطی که هنوز ابزارهای گرافیکی مانیتورینگ نصب نشده‌اند یا در محیط‌های حداقلی، یک راه‌حل سریع، دقیق و بدون نیاز به نرم‌افزار اضافی برای شناسایی اختلالات عملکردی محسوب می‌شود.

صداهای غیرعادی؛ نشانه‌ای از بروز فاجعه

هاردهای مکانیکی (HDD) گاهی پیش از خرابی نهایی، صداهای خاصی مانند کلیک‌های مکرر یا صدای ساییده شدن از خود بروز می‌دهند. اگر صدای جدید یا متفاوتی از سرور شنیدید، آن را جدی بگیرید.

·       کلیک پشت سر هم

معمولاً نشان‌دهنده خرابی هد یا سکتورهای خراب است.

·       صدای چرخش نامنظم

ممکن است نشانه‌ای از ناپایداری در تغذیه برق یا خرابی موتور باشد.

در چنین مواردی، قبل از هر اقدامی از اطلاعات بک‌آپ بگیرید و سیستم را بررسی کنید.

تست‌های سطح پایین؛ شناسایی عمیق مشکلات

نرم‌افزارهای تست سطح پایین ابزارهایی هستند که مستقیماً با سخت‌افزار هارد در ارتباط‌اند و می‌توانند مشکلات پنهان مانند بدسکتورها، خطاهای فیزیکی و اختلالات ساختاری را شناسایی کنند. این تست‌ها عمیق‌تر از ابزارهای معمولی عمل می‌کنند و برای بررسی دقیق‌تر سلامت دیسک، به‌ویژه در شرایطی که نشانه‌هایی از خرابی وجود دارد، بسیار مفیدند. این تست‌ها معمولاً زمان‌بر هستند، اما اطلاعاتی حیاتی ارائه می‌دهند.

1.    نرم‌افزارMHDD

یکی از قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین ابزارهای تست سطح پایین است که معمولاً در محیط DOS اجرا می‌شود و بیشتر مناسب کاربران حرفه‌ای و متخصصین سخت‌افزار است. این نرم‌افزار امکان تحلیل دقیق وضعیت سکتورها و شناسایی مناطق معیوب روی دیسک را با جزئیات بالا فراهم می‌کند.

2.    نرم‌افزارSeaTools

نرم‌افزاری رایگان ارائه‌شده توسط شرکت Seagate که مخصوص بررسی سلامت هارد سرور ساخت همین برند طراحی شده، ولی در بسیاری از مدل‌های دیگر هم قابل استفاده است. این ابزار علاوه‌بر تست سطحی و عمیق، امکان اجرای اصلاحات نرم‌افزاری روی برخی خطاها را نیز دارد.

3.    نرم‌افزارHDDScan

یک ابزار رایگان و عمومی برای ویندوز که به کاربران این امکان را می‌دهد تا انواع تست‌های خواندن، نوشتن و بررسی SMART را به‌صورت گرافیکی و ساده انجام دهند. این نرم‌افزار برای کسانی که به‌دنبال راه‌حل سریع و قابل فهم هستند بسیار مناسب است.

بررسی دمای هارد

دمای هارد دیسک یکی از فاکتورهای کلیدی در عملکرد و طول عمر آن است. گرمای زیاد، به‌ویژه در محیط‌های بسته یا با تهویه نامناسب، می‌تواند به قطعات داخلی آسیب بزند و سرعت فرسایش هارد را افزایش دهد. در بسیاری از سرورها، تجمع گرما به‌دلیل فشردگی تجهیزات یا نبود جریان هوای کافی رخ می‌دهد. محدوده دمای ایده‌آل برای عملکرد مطمئن هارد معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته می‌شود، اما خارج شدن از این بازه می‌تواند دردسرساز باشد:

·       دمای بالای ۵۵ درجه

به‌شدت خطرناک است. اگر هارد برای مدت طولانی در این دما کار کند، احتمال خرابی مکانیکی یا از دست رفتن داده‌ها افزایش می‌یابد.

·       دمای کمتر از ۱۵ درجه

گرچه کمتر رایج است، اما در برخی محیط‌های سرد یا هنگام راه‌اندازی اولیه سرورها در زمستان، ممکن است باعث کندی در عملکرد یا بروز خطاهای خواندن شود.

شناسایی خطاهای خواندن و نوشتن؛ توجه به رفتار دیتا

یکی از شاخص‌هایی که معمولاً کمتر به آن توجه می‌شود اما نقش مهمی در تشخیص مشکلات هارد دارد، خطاهای مربوط به خواندن و نوشتن اطلاعات است. این نوع خطاها زمانی رخ می‌دهند که هارد نتواند داده‌ها را به‌درستی ذخیره یا بازیابی کند. شناسایی آن‌ها از طریق نرم‌افزارهای مانیتورینگ مانند SMART monitoring tools، HD Sentinel یا Zabbix امکان‌پذیر است. این ابزارها می‌توانند آمار دقیقی از رفتار خواندن و نوشتن هارد ارائه دهند و در صورت وجود مشکل، هشدارهای مشخصی ثبت کنند.

1.    افزایش خطاهای خواندن

زمانی دیده می‌شود که هارد نتواند اطلاعات ذخیره‌شده را به‌درستی بازیابی کند. این مشکل اغلب به خرابی سطح دیسک، آسیب فیزیکی به هد، یا وجود بدسکتورها مربوط می‌شود. اگر تعداد این خطاها به‌طور پیوسته بالا برود، نشانه‌ای از شروع یک خرابی جدی است.

2.    خطاهای مکرر در نوشتن

معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فضای کافی روی دیسک وجود ندارد، با سکتورهای معیوب مواجه هستیم، یا حافظه موقت سیستم درگیر است. این خطاها می‌توانند باعث از دست رفتن داده‌ها یا ناتوانی در ذخیره تغییرات شوند.

راهکارهایی برای افزایش عمر مفید سلامت هارد سرور

برای افزایش عمر مفید  سلامت هارد سرور و جلوگیری از خرابی‌های زودرس، لازم است به شکل پیشگیرانه با آن برخورد شود. بسیاری از مشکلاتی که در نهایت به از دست رفتن داده‌ها یا توقف سیستم ختم می‌شوند، قابل پیشگیری هستند اگر از ابتدا شرایط مناسب نگهداری فراهم شود. رعایت چند نکته کلیدی می‌تواند تأثیر زیادی در سلامت بلندمدت هارد و عملکرد پایدار آن داشته باشد:

1.    استفاده از UPS برای جلوگیری از نوسان برق

قطعی ناگهانی یا نوسان ولتاژ، به‌خصوص هنگام نوشتن داده روی دیسک، می‌تواند باعث آسیب به فایل‌سیستم یا حتی خرابی فیزیکی شود. استفاده از منبع تغذیه اضطراری (UPS) نه‌تنها از خاموشی‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند، بلکه به تنظیم ولتاژ و جلوگیری از شوک‌های الکتریکی کمک می‌کند.

2.    تهویه مناسب در رک‌ها و کیس‌های سرور

بالا رفتن دمای داخلی سرور، یکی از عوامل شایع در کاهش عمر هاردهاست. اگر گردش هوا در رک‌ها به‌خوبی صورت نگیرد، گرمای حاصل از فعالیت مداوم هارد و سایر قطعات باعث افزایش دمای داخلی می‌شود. نصب فن‌های قوی، استفاده از رک‌های استاندارد و توجه به چیدمان تجهیزات نقش مهمی در کنترل دما دارند.

3.    استفاده از سیستم هشداردهی خودکار

ابزارهایی مانند Zabbix، Icinga یا اعلان‌های SMART می‌توانند در صورت بروز اختلال، دما یا خطای غیرعادی، به‌سرعت هشدار دهند. این هشدارها معمولاً قابل تنظیم هستند و به شما فرصت می‌دهند قبل از بروز آسیب جدی، وارد عمل شوید.

4.    بک‌آپ‌گیری منظم و زمان‌بندی‌شده

هرچقدر هم که مراقب باشید، هیچ سیستمی از خرابی ۱۰۰٪ در امان نیست. داشتن نسخه پشتیبان منظم، مطمئن‌ترین راه برای حفاظت از اطلاعات است. پیشنهاد می‌شود نسخه بک‌آپ به‌صورت دوره‌ای در فضای ذخیره‌سازی مستقل (مثلاً هارد خارجی یا فضای ابری) نگهداری شود.

5.    پرهیز از بارگذاری بیش‌از‌حد روی یک هارد

اجرای مداوم چندین نرم‌افزار یا سرویس سنگین روی یک هارد فیزیکی باعث افزایش میزان خواندن و نوشتن و در نتیجه، استهلاک سریع‌تر آن می‌شود. در صورت امکان، توزیع وظایف بین چند دیسک یا استفاده از RAID می‌تواند فشار را کاهش داده و عمر تجهیزات را افزایش دهد.

مدیریت سلامت هارد در محیط‌های RAID

در محیط‌های حرفه‌ای، استفاده از تکنولوژی RAID برای اطمینان از پایداری و عملکرد مناسب سیستم‌های ذخیره‌سازی داده‌ها رایج است. با این حال، بررسی سلامت هاردها به‌تنهایی نمی‌تواند کافی باشد، زیرا وضعیت کلی آرایه RAID نیز اهمیت زیادی دارد.

به‌ویژه در آرایه‌های RAID 1 و 5، در صورتی که یکی از هاردها دچار خرابی شود، آرایه به‌طور خودکار به حالت Degraded رفته و قادر به ادامه عملکرد است، اما با کاهش کارایی و خطر افزایش خرابی‌ها. برای نظارت و مدیریت بهتر این وضعیت‌ها، استفاده از ابزارهای اختصاصی مانند MegaRAID یا HP Smart Array می‌تواند بسیار مفید باشد.

این ابزارها امکان مانیتورینگ و مدیریت دقیق وضعیت آرایه‌های RAID را فراهم می‌کنند و به مدیران سیستم کمک می‌کنند تا از هرگونه مشکل احتمالی آگاه شده و اقدامات لازم را برای حفظ یکپارچگی داده‌ها انجام دهند.

خرید هارد سرور از نمایندگی

مستر اچ‌پی یکی از معتبرترین نمایندگی‌های فروش هارد سرور اچ‌پی در ایران است. این شرکت با ارائه مشاوره تخصصی، ضمانت اصل بودن کالا و خدمات پس از فروش، توانسته است اعتماد بسیاری از مدیران شبکه و شرکت‌ها را جلب کند. اگر به دنبال خرید هارد سرور اچ‌پی با گارانتی و کیفیت مطلوب هستید، مستر اچ‌پی بهترین گزینه برای شما است.

سایت مستر اچ‌پی با ارائه مشاوره تخصصی و تضمین اصالت کالا، امکان خرید مطمئن CPU سرور HP و سرور HP و تجهیزات مرتبط را برای شما در انواع مختلف مدل ها فراهم می‌کند. جهت انتخاب پردازنده سرور متناسب با بودجه و نیازهای کاری شما کاربران، با کارشناسان مستر اچپی تماس حاصل فرمایید.

سخن‌پایانی

نگه‌داشتن سلامت هارد سرور در وضعیت مطلوب کار ساده‌ای نیست، اما با برنامه‌ریزی منظم، ابزارهای دقیق و کمی دقت، می‌توان از مشکلات بزرگ جلوگیری کرد. فراموش نکنید که بررسی سلامت هارد سرور نباید فقط در زمان بروز مشکل انجام شود، بلکه باید جزئی از برنامه نگهداری روتین سرورها باشد. اگر می‌خواهید همیشه یک قدم جلوتر باشید، پیشنهاد می‌کنیم سری به سایر مقالات فنی سایت مستر اچ‌پی بزنید یا از خدمات تخصصی ما در این زمینه استفاده کنید.

پرسش‌های متداول